Daha önceki yazımızda “Türkçe Nasıl Çalışılır” konusunu ele almıştık. Bu yazımızda ise dil bilgisine nasıl çalışılır sorusunun cevaplarına odaklanmak istedik.

Genel Hatlarıyla Dil Bilgisi Nasıl Çalışılır?

Dil bilgisi soruları başta zor yapılan ama öğrenildiğinde de çözülmesi keyif veren sorulardır. Anlam soruları gibi yorum yapmanız gerekmez. Eğer konulara hakimseniz cevap nettir. Ancak dil bilgisi sorularının uğraştırıcı tarafı, konular sarmal bir yapıda olduğu için bir konu kafanızda tam olarak oturmadıysa farklı soru tiplerini çözmekte zorlanabilirsiniz. Bu yüzden dil bilgisinde ezber yapmak yerine konuyu tam olarak anlamaya çalışın. Dil bilgisi nasıl çalışılır sorusuna verilecek bir diğer cevap da farklı soru tiplerini tanımaktır. Konu konu çalışıp en sonunda bunlarla ilgili çok sayıda soru çözmelisiniz. Konuyu iyi anlamanıza rağmen soru çözümlerinde ilk başta yanlışlar yapabilirsiniz bu sizi endişelendirmesin. Öğrenmek de bir süreçtir ve pratik yaptıkça gelişecektir. Dil bilgisi yapamıyorum diyen öğrencilerin temel sorunu budur. En ufak hatada demoralize olmak yanlıştır. Sürekli çalışmaya devam etmeniz, hatalarınızdan ders çıkarmanız gerekmektedir. Dil bilgisi nasıl halledilir?Dil bilgisi taktikleri nelerdir? Haydi başlayalım.

Dil Bilgisi Konu Sıralaması Nasıl Olmalıdır?

Dil bilgisine hangi konudan başlanır? Bu da en çok gelen sorulardandır. Dil bilgisi konu sıralaması için şöyle bir sıra takip edebilirsiniz:

  1. İsimler
  2. Fiiller
  3. Sıfatlar
  4. Zamirler
  5. Zarflar
  6. Edatlar-Bağlaçlar-Ünlemler
  7. Fiilimsiler
  8. Ek Ve Kök Bilgisi
  9. Kipler
  10. Noktalama İşaretleri
  11. Yazım Bilgisi
  12. Cümlenin Ögeleri
  13. Anlatım Bozuklukları

Bu sıra kişiden kişiye değişebilmekle beraber birçok öğrencimizde uygulanmış ve başarılı sonuçlar alınmıştır. Dil bilgisi çalışma programı yapacak öğrencilerin bu sıralamayı dikkate almalarını tavsiye ediyoruz. Şimdi de bu konuları kısaca anlatıp nasıl çalışmanız gerektiğini örnekler üzerinden açıklayacağız:

İsimler ve Fiiller

İsimler ve Fiiller dil bilgisinin temel konularıdır. Dil bilgisine nasıl çalışmalıyım diyorsanız İsimler ve Fiiller konusunu iyice kavramanız gerekir. Cümlenin diğer öğelerini isme ya da fiile soru sorarak buluruz. Bu yüzden ilk başta ikisinin anlaşılması gerekir. Nesneleri, varlıkları ve kavramları karşılayan kelimelere isim denir. Örneğin; masa, kitap, Ali, sınıf, aile, Coğrafya… Evrende her bir varlığı tanımlayan bir isim vardır. Daha sonra bu isimlerin yaptıkları hareketleri, içinde bulundukları durumları, etkilendikleri işleri tanımlamak için fiillere ihtiyaç duyarız. Peki biz fiileri nasıl tanıyabiliriz? Kelimelerin sonuna -mek , -mak eki getirdiğimizde kulağımıza anlamlı geliyorsa o kelime fiildir. Mesela araba(mak), çiçek(mek), güzel(mek) sizce de biraz tuhaf gelmiyor mu? Yaz(mak), oku(mak), uyu(mak) ise bizim her gün kullandığımız fiillerdir.

Sıfatlar

Eğer bir kelime ismi niteliyor ya da belirtiyorsa bu sıfattır. Sıfatın her zaman isme ihtiyacı vardır. Öyleyse sıfat isme aşıktır, onsuz yapamaz diye esprili bir şekilde aklımızda tutabiliriz. ‘’Mavi gözlerine bayıldım.’’ Dediğimizde gözün mavi olduğunu belirttiğimiz için sıfat olur. "Mavi, en sevdiğim renktir." Dersek sevdiğimiz rengi söylediğimiz, herhangi bir ismi tanımlamadığımız için isimdir. Sıfatlar genellikle nasıl ….?, hangi ….? Kaç …..? gibi sorulara cevap verir. (Noktalı yerlere isim gelmelidir.)

Zamirler

İsim olmayıp ismin yerine kullanılan kelimelerdir. Şöyle aklınızda kalsın. Zamir ve isim birbirine düşmandır, aynı yerde bulunmak istemezler. Mesela "Bazıları da çok kendini beğenmiş!" dersek bazıları sözcüğü ile birebir isim vermesek bile belli birilerini kastetmiş oluruz. Kim gelmiş? Diye sorduğumuzda yine belli bir isim duymak isteriz.

Dikkat:Zamirler bazen ek olarak da bulunabilir. Ev-imiz, senin-ki gibi…

Zarflar

Zarflar biraz ayran gönüllüdür. Nasıl ki sıfatlar isimlere aşık kelimelerse, zarflar da; fiil, fiilimsi, sıfat ve hatta kendi türünden (zarftan) hoşlanır. Eylemleri, eylemsileri, sıfatları ve kendi türünden sözcükleri çeşitli yönlerden belirten sözcüklere zarf (belirteç) denir. Genellikle Nasıl?, Ne zaman?, Nereye? Gibi sorulara cevap verirler. "Gülümseyerek yanıma geldi ve aşağı el salladı."

Edatlar

Edatlar figürandır, tek başlarına bir anlam ifade etmezler ancak cümlenin içinde anlam kazanıp sözcükler arasında anlam ilgileri kurarlar. Edatlar dil bilgisine nasıl çalışmalıyım diyen öğrencilerin en çok öğrenmek istedikleri konulardandır. Edatlara cümle içinde örnek verecek olursak:

  • Hayatı boyunca "yalnız" ailesi için çabaladı.
  • Tatile "tek" onunla giderim.
  • Yazla birlikte havuzlar da doldu taştı.

Dikkat: Yalnız ve ancak edatını diğer sözcük türleri ile karıştırmamak gerekir. Bu sözcüklerin edat olup olmadığını anlayabilmek için yalnız veya ancak sözcükleri yerine "sadece" kelimesi getirilmelidir. Cümlenin anlamında bir bozulma olmazsa bu sözcükler edattır diyebiliriz.

Dikkat: Edat olan "ile" ve bağlaç olan "ile"yi de karıştırmamak gerekir. Cümledeki ile kelimesinin yerine "ve" getirdiğinizde anlamda bozulma olmuyorsa ile kelimesi bağlaç; getiremiyorsanız, bozulma oluyorsa edattır.

  • Müzik ile edebiyat onun vazgeçilmezleriydi. (müzik ve edebiyat = Bağlaç)
  • Müzik ile ruhunu dinlendirebiliyordu. (Edat)

Bağlaçlar

Bağlaçlar adı üstünde 'bağla'maktan gelir. Sevenleri birbirine kavuştururlar. Cümle içinde aynı görevde olan ya da anlamca birbiri ile ilgisi bulunan sözcükleri, sözcük gruplarını, anlam bakımından birbiri ile ilgili cümleleri bağlarlar. Cümle ögesi olmazlar, cümleden çıkarıldıklarında cümlenin anlamı değişmez. Bağlaç olduğundan şüphelendiğimiz kelimeyi cümleden çıkarıp cümleyi okuyarak o cümlenin bağlaç olup olmadığını tespit edebiliriz. Bağlaçlara örnek verecek olursak; ama, fakat, lakin, ve, ki, çünkü, meğer...

Ünlemler

Ünlem deyince aklınıza aniden ortaya çıkan duygular ve bu duyguları kuvvetli ifade etmeye yarayan sözcükler gelsin. Bu kelimelerin yanında dilek, emir, tehdit gibi anlamlar taşıyan kelimeler, cümleler ve yansımalar da ünlem değeri kazanabilir. Örneğin:

  • Ey Türk Gençliği!
  • Aa! Bu da ne?
  • Ah, ne yaptım!
  • Eh! Fena değil...

Fiilimsiler

Fiilimsiler biraz özenti kelimelerdir. Bazı ekler alırlar ve bu ekler sayesinde fiilimsiler “isim, sıfat ve zarf” görevinde kullanılırlar. Bir cümlede fiile gelen isim fiil eki o sözcüğü cümlede isim, sıfat fiil eki sıfat, zarf fiil eki zarf yapar. Bu bilgi çok önemlidir. Çünkü biz soru çözümlerinde fiilimsi olan sözcüğü bulurken sadece cümlede fiilimsi eki alan sözcük var mı yok mu buna bakmayacağız; bir de bu eki alan sözcüğün hangi görevde (isim, sıfat, zarf) kullanılıp kullanılmadığına bakacağız. Bazı cümlelerle örnek vermek gerekirse:

  • Yanımda oluşunu, bana sarılışını hiç unutamam.
  • Gideceğim herkes tarafından biliniyor.
  • Soruları çözdükçe konuyu daha iyi anlıyorum.

Dikkat: Fiilimsiler ile ilgili kodlamalar çok kullanılır. Mesela;

  • "Anası mezar dikecekmiş" (Sıfat fiil için kullanılır.)
  • "Kenyalı emadan ince ip arakladıkça"
  • "Eve varmazcasına gelmeksizin çıktığında" (Zarf fiil için kullanılır)
  • "mayışmak" (İsim Fiil ekleri)

Ek ve Kök Bilgisi

Bu tarz soruları çözmenin en net yolu kelime tahlili yapmaktır. Peki nedir kelime tahlili? Yol göstermesi açısından bir örnek veriyorum: ''Bahar, her yeri süslemeli yine çiçeklerle.'' cümlemizdeki kelimeleri tek tek inceleyelim:

  • bahar → isim kök - basit kelime
  • her → isim kök - basit kelime
  • yeri → yer - i → isim kök + belirtme eki - basit kelime
  • süslemeli → süs - le - meli → isim kök + isimden fiil yapım eki + gereklilik kipi - türemiş kelime
  • yine → isim kök - basit kelime
  • çiçeklerle → çiçek - ler - le → isim kök + isim çokluk eki + vasıta eki – basit kelime

Kipler

Fiil kök ve gövdelerinin bildirdiği eylemi, zamana ve biçime bağlayan eklere “kip” denir. Bir fiilin zaman ve anlam özelliğine göre şekillenmesi bu ekler sayesinde olur. Haber kipleri fiilin hangi zamanda geçtiği belirtmekte, dilek kipleri ise fiilin yapılış şeklini göstermektedir.

Haber kipleri;-mış, -miş, -dı, -di, -yor, -ecek, -r,-ar olarak kelimeye eklenirler.

Aşağıda bir örnek inceleyelim:

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me) + -acak, -ecek + Şahıs eki

  • Çalış – ma – (y)acak – ım / Gözetle – me – (y)ecek – im
  • Çalış – ma – (y)acak – sın / Gözetle – me – (y)ecek – sin
  • Çalış – ma – (y)acak / Gözetle – me – (y)ecek
  • Çalış – ma – (y)acak – ız / Gözetle – me – (y)ecek – iz
  • Çalış – ma – (y)acak – sınız / Gözetle – me – (y)ecek – siniz
  • Çalış – ma – (y)acak – lar / Gözetle – me – (y)ecek – ler

Dilek kipleri ise -meli, -malı, -se,-sa, -e,-a şeklindedir. Buna da bir örnek vermek gerekirse;

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me) + -sa, -se + Şahıs eki

  • Biriktir – se – m / Koş – ma – sa – m
  • Biriktir – se – n / Koş – ma – sa – n
  • Biriktir – se / Koş – ma – sa
  • Biriktir – se – k / Koş – ma – sa – k
  • Biriktir – se – niz / Koş – ma – sa – nız
  • Biriktir – se – ler / Koş – ma – sa – lar

Noktalama İşaretleri ve Yazım Bilgisi

Bu konuları çözmenin tek yolu maalesef ezberlemektir. Bu soru tiplerinde bol miktarda soru çözerek noktalama ve yazım kurallarına aşina olmalısınız. Bir de çalışmaya en sık sorulanlardan başlarsanız sorularda doğru yapma şansınız daha çok artar. Mesela yalnız, yanlış, herkes gibi sıkça yanlış kullanılan kelimeleri öğrenmek size avantaj sağlayacaktır. Veyahut, (.),(,),(?),(…),(!) gibi noktalama işaretlerinin nerede kullanıldığını çok iyi bilmeniz gerekir.

Cümlenin Ögeleri

Cümlenin ögelerini bulmanın en kolay yolu yüklemi bulup ona soru sormaktır. Her öge için farklı soru vardır ve hangi sorunun hangi ögeye karşılık geldiğini bilirseniz soruları kolayca çözersiniz. Sanırım bunu en iyi örnek vererek açıklayabiliriz:

  • Sevinçten gözyaşlarını tutamadı. (niçin tutamadı = sevinçten: Zarf tümleci), (ZT, Bli. N, Y)
  • Ayşe yüzmeyi çok seviyordu. (neyi seviyordu = yüzmeyi: Belirtili Nesne), (Ö, Bli. N, Y)
  • Yerdeki cam kırıklarını topladı. (kim topladı = O = gizli özne)

Dil Bilgisi Kaç Günde Biter?

Dil bigisi konu sıralaması hakkında yukarıda verdiğimiz sisteme dikkat edilirse kısa zamanda bitebilir. Ancak bu öğrencinin günlük harcayacağı efora bağlıdır. Bir de biter ama kime göre ve neye göre biter? Yani soru kaçırmayacak hale gelmek mi bitirmek yoksa bütün konuların konu anlatımlarını çözmek mi? Yahut konu anlatımlarını bitirip soru bankası mı btirmek? Öncelikle hedefinizi belirlemeniz lazım kı dil bilgisi kaç günde biter sorusuna cevap bulabilesiniz. Burada pes etmemeniz gerekiyor. Kimisi günde 1 saat çalışmayla 1 ayda hedefine ulaşabilirken siz yarım saatte veya 2 saatte ulaşabilirsiniz belki de. Farklılıkların zenginlik olduğu bilincinde olarak durmadan yola devam etmeniz gerekiyor. Nobel ödüllü bilim adamımız Prof. Dr. Aziz Sancar'ın şu sözü oldukça önemlidir:

Çoğu insan zekaya inanır, ben inanmıyorum, bizi birbirimizden ayıran emektir, ben çalışmaya inanıyorum.

Dil Bilgisi Nasıl Fullenir?

Öncelikle sıfırdan dil bilgisi çalışmayı düşünüyorsanız yukarıda dil bilgisi konu sıralaması hakkında verdiğimiz bilgilere riayet etmeniz gerekir. Gelişigüzel başlanacak hiçbir ders yoktur. Dil bilgisi nasıl çalışılır sorusuna cevap aldınız ama dil bilgisi nasıl fullenir diye soruyorsanız bunun cevabı çok farklı kaynaklardan çok fazla soru çözmektir diyebiiliriz. Her öğrendiğiniz kelimeyi ve kavramı not etmelisiniz. Mesela kavram kelimesinde ses olayı yokken çevrim ve yurdum kelimelerinde farklı farklı ses olayları vardır. Yeni öğrendiğiniz bir bilgiyi ajanda tutarak not etmelisiniz Dil bilgisi nasıl fullenir sorusunun cevabını merak eden öğrencilere verilebilecek en iyi tavsiye budur: Öğrendiklerini not etmek ve tekrar etmek. Farklı yayınların kitaplarını sıfırdan dil bilgisi seviyesinde başlatıp tüm soruları doğru yapacak seviyeye getirecek şekilde bitirmelisiniz. Burada hocanız size yayın konusunda destek olacaktır. Özel ders ve eğitim koçluğu hizmeti aldıysanız o da size yardımcı olabilir.

Neden Dil Bilgisi Özel Ders Almanız Gerekir?

Anlatım bozukluklarını ise başka bir yazımızda ele alacağız. Bu yazıya ek olarak her gün yüzlerce öğrencinin okuduğu "Türkçe Nasıl Çalışılır?", "Bilmeniz Gereken 12 Paragraf Sorusu Tipi" ve "Paragraf Soruları Nasıl Çözülür?" yazılarımız da size yardımcı olacaktır. Dil Bilgisi kolay gibi gözükse de çok fazla ipucu bilmeyi gerektiren konular içerir. Dil bilgisi nasıl halledilir diye kara kara düşünüyorsanız profesyonel destek almak çalışmalarınızı hızlandıracaktır.

Sınavlara hazırlanırken OkuldanEve.com aracılığıyla "Türkçe özel ders" alarak Boğaziçili eğitim koçlarının desteğini yanınızda hissedebilirsiniz.

Karantina sürecinde online olarak da bu hizmeti vermekteyiz. Online özel ders hizmeti için iletişime geçebilirsiniz.

Hepinize keyifli çalışmalar diliyorum.